Auteur:
Paula Vaarkamp
Marijke Gordijn, oprichtster van Chrono@Work en gastonderzoeker bij de universiteit Groningen, is een van de pioniers in de wereld van chronobiologie. Ze weet alles over licht, de biologische klok, en hun impact op slaap. “Mijn reis in de wetenschap begon met een fascinatie over de onderlinge relatie tussen deze elementen en hoe ze ons humeur en gedrag beïnvloeden.”
Elf jaar geleden startte Marijke Chrono@Work, een team dat nu uit zes mensen bestaat. “We richten ons op projecten die slaap, gezondheid, stemming en welzijn verbinden met het 24-uurs ritme”, vertelt ze. “Deze focus leidde tot significante bijdragen op het gebied van chronobiologie, en werpt een licht op hoe we onze werkdag beter kunnen structureren voor optimale gezondheid en productiviteit.”
Chronobiologie: meer dan het bioritme
Chronobiologie, het wetenschappelijk vakgebied waarin Marijke zich specialiseert, is meer dan alleen het bestuderen van 24-uurs ritmes . “Chronobiologie onderzoekt allerlei ritmes in alle levende wezens. Ik concentreer me op de dagelijkse ritmes bij mensen,” zegt de wetenschapster. Ze legt uit dat hoewel de term ‘bioritme’ populair is, ze de voorkeur geeft aan de meer accurate termen ‘biologische ritmes’ of ‘circadiane ritmes’ om de wetenschappelijke aard van haar werk te benadrukken.
Marijke onderstreept het belang van deze wetenschap: “Het gaat niet alleen om het herkennen van patronen, maar om het begrijpen van de onderliggende mechanismen.”
De 24-uursklok: sleutel tot welzijn en productiviteit?
Het naleven van de 24-uursklok is volgens Marijke essentieel voor onze gezondheid en welzijn. “Wanneer je leeft volgens je natuurlijke klok, verbeter je niet alleen je slaap, maar voel je je ook fitter en heb je minder last van klachten,” legt ze uit.
Ze waarschuwt dat afwijkingen van dit ritme kunnen leiden tot zowel psychische als lichamelijke klachten en slechte prestaties of fouten op de werkvloer. “Deze afwijkingen kunnen veroorzaakt worden door bijvoorbeeld nachtwerk, reizen over tijdzones, of zelfs de overgang van zomer- naar wintertijd.”
Marijke introduceert het concept van ‘het circadiane syndroom’, een aandoening die steeds meer erkenning krijgt. “Door rekening te houden met de 24-uursklok in behandelingen en dagelijkse routines, kunnen mensen hun gezondheid aanzienlijk verbeteren,” zegt ze. “Dit inzicht is cruciaal, vooral in onze moderne samenleving waar de grenzen tussen dag en nacht vaak vervagen door technologie en werkverplichtingen.”
Persoonlijke ritmes begrijpen
De biologische klok verschilt van persoon tot persoon, en dit is een kernaspect van Marijkes onderzoek. “In je bioklok, die het slaap-waakritme regelt, zitten tikkende cellen. Dit is je biologische klok,” legt ze uit. “Deze klok bepaalt wanneer het voor jou het optimale moment is om verschillende activiteiten uit te voeren, zoals sporten of slapen.”
Volgens Marijke variëren deze persoonlijke ritmes: wat voor de één werkt, hoeft niet per se voor de ander te werken. “Zo kun je een ochtend- of avondtype zijn, en dit verandert naarmate je ouder wordt. Dit wordt veroorzaakt doordat jouw biologische klok respectievelijk wat sneller of langzamer tikt. Jonge kinderen zijn meestal ochtendtypes, terwijl tieners en jongvolwassenen eerder avondtypes zijn. Maar op iedere leeftijd komen vroege en late types voor. Dit inzicht is erg waardevol voor het aanpassen van je werk- en leefpatronen om te zorgen dat je zo optimaal mogelijk presteert.”
Bioritme en werk: het belang van flexibiliteit
Ben je een werkgever of manager, dan kun je veel winst behalen als je rekening houdt met de bioritmes van je werknemers, stelt Marijke. Zo kan flexibiliteit de productiviteit en het welzijn van je medewerkers flink verbeteren. “Kijk hoe je werkpatronen kunt aanpassen aan individuele ritmes en je zult zien dat je een effectievere werkomgeving creëert.”
Ze illustreert dit met voorbeelden uit de praktijk: “Geef medewerkers de mogelijkheid om vroeger of later te beginnen, afhankelijk van hun persoonlijke ritme. Hierdoor werken mensen efficiënter en profiteer je tegelijkertijd mogelijk van bredere openingstijden en minder files.”
Marijke merkt op dat tijdens de eerste lockdown na de coronapandemie, veel werknemers hun eigen ritme konden volgen dankzij thuiswerken. “Dit leidde tot aanzienlijk verbeterde slaapkwaliteit en minder ‘sociale jetlag’. Later werden ook veel slaapproblemen gerapporteerd, waarschijnlijk als gevolg van stress en zorgen.”
Licht en vitaliteit
Naast flexibiliteit in werktijden benoemt Marijke het belang van licht op de werkvloer. “Licht speelt een cruciale rol in het synchroniseren van onze biologische klok. Voldoende blootstelling aan licht is zeer belangrijk, vooral in werkomgevingen. Goed licht op je werkplek leidt tot betere slaap, verhoogde alertheid en algehele betere gezondheid.”
Marijke benadrukt daarbij contrast tussen de hoeveelheid licht binnen en buiten. “In kantoren is de norm ongeveer 500 lux op het werkblad, terwijl buiten, zelfs op een bewolkte dag, dit kan oplopen tot 15.000 lux tot 100 000 op een zonnige dag,” legt ze uit. Gebrek aan natuurlijk licht op ons oog kan onze biologische klok verstoren, wat leidt tot verminderde vitaliteit en slaapproblemen. “Werkgevers moeten de lichtkwaliteit als een essentieel onderdeel van de werkomgeving beschouwen,” vindt ze.
De 20/20/2 regel
Gordijn biedt praktische tips, opgesteld door de Good Light Group, voor het optimaliseren van lichtblootstelling. “Volg de 20/20/2-regel: elke 20 minuten 20 seconden bij het raam naar buiten kijken en zorg voor ten minste 2 uur daglicht per dag,” stelt ze voor. Deze eenvoudige gewoonte kan helpen de biologische klok te reguleren en de algehele gezondheid te bevorderen.
Ze raadt ook aan om werkplekken bij ramen te positioneren en regelmatig pauzes in te lassen om naar buiten te gaan. “In noordelijke landen kan het lastig zijn om genoeg daglicht te krijgen, vooral in de winter. Daarom is het belangrijk om bewust tijd buiten door te brengen en, indien mogelijk, de werkplek met goed (dag)licht te verlichten,” voegt Marijke toe.
Kom in actie
Marijke sluit af met het belang van bewustwording over de invloed van bioritme en licht op onze gezondheid en productiviteit. “Door meer aandacht te besteden aan deze elementen, kunnen zowel werkgevers als werknemers profiteren van een gezondere en productievere werkomgeving,” concludeert ze.
Met haar boek ‘De klok met 1000 Wijzers‘, geschreven samen met Anneloes Opperhuizen, hoopt Marijke deze bewustwording te vergroten. “Het boek is een uitnodiging om de kracht van onze biologische klok te omarmen en onze levensstijl dienovereenkomstig aan te passen. Het is tijd dat we deze kennis toepassen, zowel thuis als op ons werk.”
“We hebben de kennis en de middelen om onze werk- en leefomgevingen te verbeteren. Het is tijd om deze inzichten in de praktijk te brengen en een omgeving te creëren die onze natuurlijke ritmes ondersteunt en respecteert.”
Floris en Marijke ontmoetten elkaar een aantal jaar geleden, dankzij gedeelde interesse in de thema’s slaap en welzijn. Zo gaf Marijke suggesties op hoofdstuk 8 Onregelmatig werken én toch goed slapen van Floris’ boek Superslapen en zijn ze samen lid van de Good Light Group.
Eerder schreven we voor House of Sleep al een blog over het belang van licht, met voorzitter en mede-oprichter Jan Denneman. Vind je dit interessant? Klik dan hier om het te lezen.
